諫太宗十思疏

　　臣聞：求木之長(zhǎng)者，必固其根本；欲流之遠(yuǎn)者，必浚其泉源；思國(guó)之安者，必積其德義。源不深而望流之遠(yuǎn)，根不固而求木之長(zhǎng)，德不厚而思國(guó)之治，臣雖下愚，知其不可，而況于明哲乎？人君當(dāng)神器之重，居域中之大，將崇極天之峻，永保無(wú)疆之休。不念居安思危，戒奢以儉，德不處其厚，情不勝其欲，斯亦伐根以求木茂，塞源而欲流長(zhǎng)也。(思國(guó) 一作：望國(guó))

　　凡百元首，承天景命，莫不殷憂而道著，功成而德衰，有善始者實(shí)繁，能克終者蓋寡。豈其取之易守之難乎？昔取之而有余，今守之而不足，何也？夫在殷憂必竭誠(chéng)以待下，既得志則縱情以傲物；竭誠(chéng)則吳、越為一體，傲物則骨肉為行路。雖董之以嚴(yán)刑，震之以威怒，終茍免而不懷仁，貌恭而不心服。怨不在大，可畏惟人；載舟覆舟，所宜深慎。奔車朽索，其可忽乎？

　　君人者，誠(chéng)能見(jiàn)可欲，則思知足以自戒；將有作，則思知止以安人；念高危，則思謙沖而自牧；懼滿溢，則思江海下百川；樂(lè)盤(pán)游，則思三驅(qū)以為度；憂懈怠，則思慎始而敬終；慮壅蔽，則思虛心以納下；懼讒邪，則思正身以黜惡；恩所加，則思無(wú)因喜以謬賞；罰所及，則思無(wú)以怒而濫刑?？偞耸?，宏茲九德，簡(jiǎn)能而任之，擇善而從之，則智者盡其謀，勇者竭其力，仁者播其惠，信者效其忠；文武爭(zhēng)馳，君臣無(wú)事，可以盡豫游之樂(lè)，可以養(yǎng)松喬之壽，鳴琴垂拱，不言而化。何必勞神苦思，代下司職，役聰明之耳目，虧無(wú)為之大道哉？

　　chén wén ：qiú mù zhī zhǎng zhě ，bì gù qí gēn běn ；yù liú zhī yuǎn zhě ，bì xùn qí quán yuán ；sī guó zhī ān zhě ，bì jī qí dé yì 。yuán bú shēn ér wàng liú zhī yuǎn ，gēn bú gù ér qiú mù zhī zhǎng ，dé bú hòu ér sī guó zhī zhì ，chén suī xià yú ，zhī qí bú kě ，ér kuàng yú míng zhé hū ？rén jun1 dāng shén qì zhī zhòng ，jū yù zhōng zhī dà ，jiāng chóng jí tiān zhī jun4 ，yǒng bǎo wú jiāng zhī xiū 。bú niàn jū ān sī wēi ，jiè shē yǐ jiǎn ，dé bú chù qí hòu ，qíng bú shèng qí yù ，sī yì fá gēn yǐ qiú mù mào ，sāi yuán ér yù liú zhǎng yě 。(sī guó yī zuò ：wàng guó )

　　fán bǎi yuán shǒu ，chéng tiān jǐng mìng ，mò bú yīn yōu ér dào zhe ，gōng chéng ér dé shuāi ，yǒu shàn shǐ zhě shí fán ，néng kè zhōng zhě gài guǎ 。qǐ qí qǔ zhī yì shǒu zhī nán hū ？xī qǔ zhī ér yǒu yú ，jīn shǒu zhī ér bú zú ，hé yě ？fū zài yīn yōu bì jié chéng yǐ dài xià ，jì dé zhì zé zòng qíng yǐ ào wù ；jié chéng zé wú 、yuè wéi yī tǐ ，ào wù zé gǔ ròu wéi háng lù 。suī dǒng zhī yǐ yán xíng ，zhèn zhī yǐ wēi nù ，zhōng gǒu miǎn ér bú huái rén ，mào gōng ér bú xīn fú 。yuàn bú zài dà ，kě wèi wéi rén ；zǎi zhōu fù zhōu ，suǒ yí shēn shèn 。bēn chē xiǔ suǒ ，qí kě hū hū ？

　　jun1 rén zhě ，chéng néng jiàn kě yù ，zé sī zhī zú yǐ zì jiè ；jiāng yǒu zuò ，zé sī zhī zhǐ yǐ ān rén ；niàn gāo wēi ，zé sī qiān chōng ér zì mù ；jù mǎn yì ，zé sī jiāng hǎi xià bǎi chuān ；lè pán yóu ，zé sī sān qū yǐ wéi dù ；yōu xiè dài ，zé sī shèn shǐ ér jìng zhōng ；lǜ yōng bì ，zé sī xū xīn yǐ nà xià ；jù chán xié ，zé sī zhèng shēn yǐ chù è ；ēn suǒ jiā ，zé sī wú yīn xǐ yǐ miù shǎng ；fá suǒ jí ，zé sī wú yǐ nù ér làn xíng 。zǒng cǐ shí sī ，hóng zī jiǔ dé ，jiǎn néng ér rèn zhī ，zé shàn ér cóng zhī ，zé zhì zhě jìn qí móu ，yǒng zhě jié qí lì ，rén zhě bō qí huì ，xìn zhě xiào qí zhōng ；wén wǔ zhēng chí ，jun1 chén wú shì ，kě yǐ jìn yù yóu zhī lè ，kě yǐ yǎng sōng qiáo zhī shòu ，míng qín chuí gǒng ，bú yán ér huà 。hé bì láo shén kǔ sī ，dài xià sī zhí ，yì cōng míng zhī ěr mù ，kuī wú wéi zhī dà dào zāi ？