尚德緩刑書

　　漢昭帝逝世，昌邑王劉賀被廢黜，漢宣帝劉詢剛剛登上皇位。路溫舒呈上奏書，奏書說：

　　昭帝崩，昌邑王賀廢，宣帝初即位，路溫舒上書，言宜尚德緩刑。其辭曰：

　　“臣聞齊有無知之禍，而桓公以興；晉有驪姬之難，而文公用伯。近世趙王不終，諸呂作亂，而孝文為太宗。由是觀之，禍亂之作，將以開圣人也。故桓、文扶微興壞，尊文、武之業(yè)，

　　澤加百姓，功潤(rùn)諸侯，雖不及三王，天下歸仁焉。文帝永思至德，以承天心，崇仁義，省刑罰，通關(guān)梁，一遠(yuǎn)近，敬賢如大賓，愛民如赤子，內(nèi)恕情之所安而施之于海內(nèi)，是以囹圄空虛，天下太平。夫繼變化之后，必有異舊之恩，此賢圣所以昭天命也?！巴?，昭帝即世而無嗣，大臣憂戚，焦心合謀，皆以昌邑尊親，援而立之。然天不授命，淫亂其心，遂以自亡。深察禍變之故，乃皇天之所以開至圣也。故大將軍受命武帝，股肱漢國(guó)，披肝膽，決大計(jì)，黜亡義，立有德，輔天而行，然后宗廟以安，天下咸寧。臣聞《春秋》正即位，大一統(tǒng)而慎始也。陛下初登至尊，與天合符，宜改前世之失，正始受命之統(tǒng)，滌煩文，除民疾，存亡繼絕，以應(yīng)天意。

　　“臣聞秦有十失，其一尚存，治獄之吏是也。秦之時(shí)，羞文學(xué)，好武勇，賤仁義之士，貴治獄之吏，正言者謂之誹謗，遏過者謂之妖言，故盛服先王不用于世⒅，忠良切言皆郁于胸，譽(yù)諛之聲日滿于耳，虛美熏心，實(shí)禍蔽塞，此乃秦之所以亡天下也。方今天下，賴陛下恩厚，亡金革之危、饑寒之患，父子夫妻戮力安家，然太平未洽者，獄亂之也。夫獄者，天下之大命也，死者不可復(fù)生，絕者不可復(fù)屬。《書》曰：“與其殺不辜，寧失不經(jīng)?！苯裰为z吏則不然，上下相驅(qū)，以刻為明，深者獲公名，平者多后患。故治獄之吏，皆欲人死，非憎人也，自安之道在人之死。是以死人之血流離于市，被刑之徒比肩而立，大辟之計(jì)歲以萬數(shù)。此仁圣之所以傷也。太平之未洽，凡以此也。夫人情安則樂生，痛則思死，棰楚之下，何求而不得？做囚人不勝痛，則飾詞以視之，吏治者利其然，則指道以明之，上奏畏卻，則鍛練而周內(nèi)之；蓋奏當(dāng)之成，雖咎繇聽之，猶以為死有余辜。何則？成練者眾，文致之罪明也。是以獄吏專為深刻，殘賊而亡極，媮為一切，不顧國(guó)患，此世之大賊也。故俗語曰：“畫地為獄議不入；刻木為吏期不對(duì)?！贝私约怖糁L(fēng)，悲痛之辭也。故天下之患，莫深于獄；敗法亂正，離親塞道，莫甚乎治獄之吏，此所謂一尚存者也?！?/p>

　　“臣聞烏鳶之卵不毀，而后鳳凰集；誹謗之罪不誅，而后良言進(jìn)。故古人有言：“山藪臧疾，川澤納污，瑾瑜匿惡，國(guó)君含詬。”唯陛下除誹謗以招切言，開天下之口，廣箴諫之路，掃亡秦之失，尊文武之德，省法制，寬刑罰，以廢治獄，則太平之風(fēng)可興于世，永履和樂，與天亡極，天下幸甚?！?/p>

　　上善其言。

　　hàn zhāo dì shì shì ，chāng yì wáng liú hè bèi fèi chù ，hàn xuān dì liú xún gāng gāng dēng shàng huáng wèi 。lù wēn shū chéng shàng zòu shū ，zòu shū shuō ：

　　zhāo dì bēng ，chāng yì wáng hè fèi ，xuān dì chū jí wèi ，lù wēn shū shàng shū ，yán yí shàng dé huǎn xíng 。qí cí yuē ：

　　“chén wén qí yǒu wú zhī zhī huò ，ér huán gōng yǐ xìng ；jìn yǒu lí jī zhī nán ，ér wén gōng yòng bó 。jìn shì zhào wáng bú zhōng ，zhū lǚ zuò luàn ，ér xiào wén wéi tài zōng 。yóu shì guān zhī ，huò luàn zhī zuò ，jiāng yǐ kāi shèng rén yě 。gù huán 、wén fú wēi xìng huài ，zūn wén 、wǔ zhī yè ，

　　zé jiā bǎi xìng ，gōng rùn zhū hóu ，suī bú jí sān wáng ，tiān xià guī rén yān 。wén dì yǒng sī zhì dé ，yǐ chéng tiān xīn ，chóng rén yì ，shěng xíng fá ，tōng guān liáng ，yī yuǎn jìn ，jìng xián rú dà bīn ，ài mín rú chì zǐ ，nèi shù qíng zhī suǒ ān ér shī zhī yú hǎi nèi ，shì yǐ líng yǔ kōng xū ，tiān xià tài píng 。fū jì biàn huà zhī hòu ，bì yǒu yì jiù zhī ēn ，cǐ xián shèng suǒ yǐ zhāo tiān mìng yě ?！皐ǎng zhě ，zhāo dì jí shì ér wú sì ，dà chén yōu qī ，jiāo xīn hé móu ，jiē yǐ chāng yì zūn qīn ，yuán ér lì zhī 。rán tiān bú shòu mìng ，yín luàn qí xīn ，suí yǐ zì wáng 。shēn chá huò biàn zhī gù ，nǎi huáng tiān zhī suǒ yǐ kāi zhì shèng yě 。gù dà jiāng jun1 shòu mìng wǔ dì ，gǔ gōng hàn guó ，pī gān dǎn ，jué dà jì ，chù wáng yì ，lì yǒu dé ，fǔ tiān ér háng ，rán hòu zōng miào yǐ ān ，tiān xià xián níng 。chén wén 《chūn qiū 》zhèng jí wèi ，dà yī tǒng ér shèn shǐ yě 。bì xià chū dēng zhì zūn ，yǔ tiān hé fú ，yí gǎi qián shì zhī shī ，zhèng shǐ shòu mìng zhī tǒng ，dí fán wén ，chú mín jí ，cún wáng jì jué ，yǐ yīng tiān yì 。

　　“chén wén qín yǒu shí shī ，qí yī shàng cún ，zhì yù zhī lì shì yě 。qín zhī shí ，xiū wén xué ，hǎo wǔ yǒng ，jiàn rén yì zhī shì ，guì zhì yù zhī lì ，zhèng yán zhě wèi zhī fěi bàng ，è guò zhě wèi zhī yāo yán ，gù shèng fú xiān wáng bú yòng yú shì ⒅，zhōng liáng qiē yán jiē yù yú xiōng ，yù yú zhī shēng rì mǎn yú ěr ，xū měi xūn xīn ，shí huò bì sāi ，cǐ nǎi qín zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě 。fāng jīn tiān xià ，lài bì xià ēn hòu ，wáng jīn gé zhī wēi 、jī hán zhī huàn ，fù zǐ fū qī lù lì ān jiā ，rán tài píng wèi qià zhě ，yù luàn zhī yě 。fū yù zhě ，tiān xià zhī dà mìng yě ，sǐ zhě bú kě fù shēng ，jué zhě bú kě fù shǔ 。《shū 》yuē ：“yǔ qí shā bú gū ，níng shī bú jīng ?！眏īn zhì yù lì zé bú rán ，shàng xià xiàng qū ，yǐ kè wéi míng ，shēn zhě huò gōng míng ，píng zhě duō hòu huàn 。gù zhì yù zhī lì ，jiē yù rén sǐ ，fēi zēng rén yě ，zì ān zhī dào zài rén zhī sǐ 。shì yǐ sǐ rén zhī xuè liú lí yú shì ，bèi xíng zhī tú bǐ jiān ér lì ，dà pì zhī jì suì yǐ wàn shù 。cǐ rén shèng zhī suǒ yǐ shāng yě 。tài píng zhī wèi qià ，fán yǐ cǐ yě 。fū rén qíng ān zé lè shēng ，tòng zé sī sǐ ，chuí chǔ zhī xià ，hé qiú ér bú dé ？zuò qiú rén bú shèng tòng ，zé shì cí yǐ shì zhī ，lì zhì zhě lì qí rán ，zé zhǐ dào yǐ míng zhī ，shàng zòu wèi què ，zé duàn liàn ér zhōu nèi zhī ；gài zòu dāng zhī chéng ，suī jiù yáo tīng zhī ，yóu yǐ wéi sǐ yǒu yú gū 。hé zé ？chéng liàn zhě zhòng ，wén zhì zhī zuì míng yě 。shì yǐ yù lì zhuān wéi shēn kè ，cán zéi ér wáng jí ，yú wéi yī qiē ，bú gù guó huàn ，cǐ shì zhī dà zéi yě 。gù sú yǔ yuē ：“huà dì wéi yù yì bú rù ；kè mù wéi lì qī bú duì ?！眂ǐ jiē jí lì zhī fēng ，bēi tòng zhī cí yě 。gù tiān xià zhī huàn ，mò shēn yú yù ；bài fǎ luàn zhèng ，lí qīn sāi dào ，mò shèn hū zhì yù zhī lì ，cǐ suǒ wèi yī shàng cún zhě yě ?！?/p>

　　“chén wén wū yuān zhī luǎn bú huǐ ，ér hòu fèng huáng jí ；fěi bàng zhī zuì bú zhū ，ér hòu liáng yán jìn 。gù gǔ rén yǒu yán ：“shān sǒu zāng jí ，chuān zé nà wū ，jǐn yú nì è ，guó jun1 hán gòu ?！眞éi bì xià chú fěi bàng yǐ zhāo qiē yán ，kāi tiān xià zhī kǒu ，guǎng zhēn jiàn zhī lù ，sǎo wáng qín zhī shī ，zūn wén wǔ zhī dé ，shěng fǎ zhì ，kuān xíng fá ，yǐ fèi zhì yù ，zé tài píng zhī fēng kě xìng yú shì ，yǒng lǚ hé lè ，yǔ tiān wáng jí ，tiān xià xìng shèn 。”

　　shàng shàn qí yán 。