駁復(fù)仇議

　　臣伏見天后時(shí)，有同州下邽人徐元慶者，父爽為縣吏趙師韞所殺，卒能手刃父仇，束身歸罪。當(dāng)時(shí)諫臣陳子昂建議誅之而旌其閭；且請(qǐng)“編之于令，永為國(guó)典”。臣竊獨(dú)過之。

　　臣聞禮之大本，以防亂也。若曰無為賊虐，凡為子者殺無赦。刑之大本，亦以防亂也。若曰無為賊虐，凡為理者殺無赦。其本則合，其用則異，旌與誅莫得而并焉。誅其可旌，茲謂濫；黷刑甚矣。旌其可誅，茲謂僭；壞禮甚矣。果以是示于天下，傳于后代，趨義者不知所向，違害者不知所立，以是為典可乎？蓋圣人之制，窮理以定賞罰，本情以正褒貶，統(tǒng)于一而已矣。

　　向使刺讞其誠(chéng)偽，考正其曲直，原始而求其端，則刑禮之用，判然離矣。何者？若元慶之父，不陷于公罪，師韞之誅，獨(dú)以其私怨，奮其吏氣，虐于非辜，州牧不知罪，刑官不知問，上下蒙冒，吁號(hào)不聞；而元慶能以戴天為大恥，枕戈為得禮，處心積慮，以沖仇人之胸，介然自克，即死無憾，是守禮而行義也。執(zhí)事者宜有慚色，將謝之不暇，而又何誅焉？

　　其或元慶之父，不免于罪，師韞之誅，不愆于法，是非死于吏也，是死于法也。法其可仇乎？仇天子之法，而戕奉法之吏，是悖驁而凌上也。執(zhí)而誅之，所以正邦典，而又何旌焉？

　　且其議曰：“人必有子，子必有親，親親相仇，其亂誰救？”是惑于禮也甚矣。禮之所謂仇者，蓋其冤抑沉痛而號(hào)無告也；非謂抵罪觸法，陷于大戮。而曰“彼殺之，我乃殺之”。不議曲直，暴寡脅弱而已。其非經(jīng)背圣，不亦甚哉！

　　《周禮》：“調(diào)人，掌司萬人之仇。凡殺人而義者，令勿仇；仇之則死。有反殺者，邦國(guó)交仇之?！庇职驳糜H親相仇也？《春秋公羊傳》曰：“父不受誅，子復(fù)仇可也。父受誅，子復(fù)仇，此推刃之道，復(fù)仇不除害?！苯袢羧〈艘詳鄡上孪鄽ⅲ瑒t合于禮矣。且夫不忘仇，孝也；不愛死，義也。元慶能不越于禮，服孝死義，是必達(dá)理而聞道者也。夫達(dá)理聞道之人，豈其以王法為敵仇者哉？議者反以為戮，黷刑壞禮，其不可以為典，明矣。

　　請(qǐng)下臣議附于令。有斷斯獄者，不宜以前議從事。謹(jǐn)議。

　　chén fú jiàn tiān hòu shí ，yǒu tóng zhōu xià guī rén xú yuán qìng zhě ，fù shuǎng wéi xiàn lì zhào shī yùn suǒ shā ，zú néng shǒu rèn fù chóu ，shù shēn guī zuì 。dāng shí jiàn chén chén zǐ áng jiàn yì zhū zhī ér jīng qí lǘ ；qiě qǐng “biān zhī yú lìng ，yǒng wéi guó diǎn ”。chén qiè dú guò zhī 。

　　chén wén lǐ zhī dà běn ，yǐ fáng luàn yě 。ruò yuē wú wéi zéi nuè ，fán wéi zǐ zhě shā wú shè 。xíng zhī dà běn ，yì yǐ fáng luàn yě 。ruò yuē wú wéi zéi nuè ，fán wéi lǐ zhě shā wú shè 。qí běn zé hé ，qí yòng zé yì ，jīng yǔ zhū mò dé ér bìng yān 。zhū qí kě jīng ，zī wèi làn ；dú xíng shèn yǐ 。jīng qí kě zhū ，zī wèi jiàn ；huài lǐ shèn yǐ 。guǒ yǐ shì shì yú tiān xià ，chuán yú hòu dài ，qū yì zhě bú zhī suǒ xiàng ，wéi hài zhě bú zhī suǒ lì ，yǐ shì wéi diǎn kě hū ？gài shèng rén zhī zhì ，qióng lǐ yǐ dìng shǎng fá ，běn qíng yǐ zhèng bāo biǎn ，tǒng yú yī ér yǐ yǐ 。

　　xiàng shǐ cì yàn qí chéng wěi ，kǎo zhèng qí qǔ zhí ，yuán shǐ ér qiú qí duān ，zé xíng lǐ zhī yòng ，pàn rán lí yǐ 。hé zhě ？ruò yuán qìng zhī fù ，bú xiàn yú gōng zuì ，shī yùn zhī zhū ，dú yǐ qí sī yuàn ，fèn qí lì qì ，nuè yú fēi gū ，zhōu mù bú zhī zuì ，xíng guān bú zhī wèn ，shàng xià méng mào ，yù hào bú wén ；ér yuán qìng néng yǐ dài tiān wéi dà chǐ ，zhěn gē wéi dé lǐ ，chù xīn jī lǜ ，yǐ chōng chóu rén zhī xiōng ，jiè rán zì kè ，jí sǐ wú hàn ，shì shǒu lǐ ér háng yì yě 。zhí shì zhě yí yǒu cán sè ，jiāng xiè zhī bú xiá ，ér yòu hé zhū yān ？

　　qí huò yuán qìng zhī fù ，bú miǎn yú zuì ，shī yùn zhī zhū ，bú qiān yú fǎ ，shì fēi sǐ yú lì yě ，shì sǐ yú fǎ yě 。fǎ qí kě chóu hū ？chóu tiān zǐ zhī fǎ ，ér qiāng fèng fǎ zhī lì ，shì bèi ào ér líng shàng yě 。zhí ér zhū zhī ，suǒ yǐ zhèng bāng diǎn ，ér yòu hé jīng yān ？

　　qiě qí yì yuē ：“rén bì yǒu zǐ ，zǐ bì yǒu qīn ，qīn qīn xiàng chóu ，qí luàn shuí jiù ？”shì huò yú lǐ yě shèn yǐ 。lǐ zhī suǒ wèi chóu zhě ，gài qí yuān yì chén tòng ér hào wú gào yě ；fēi wèi dǐ zuì chù fǎ ，xiàn yú dà lù 。ér yuē “bǐ shā zhī ，wǒ nǎi shā zhī ”。bú yì qǔ zhí ，bào guǎ xié ruò ér yǐ 。qí fēi jīng bèi shèng ，bú yì shèn zāi ！

　　《zhōu lǐ 》：“diào rén ，zhǎng sī wàn rén zhī chóu 。fán shā rén ér yì zhě ，lìng wù chóu ；chóu zhī zé sǐ 。yǒu fǎn shā zhě ，bāng guó jiāo chóu zhī ?！眣òu ān dé qīn qīn xiàng chóu yě ？《chūn qiū gōng yáng chuán 》yuē ：“fù bú shòu zhū ，zǐ fù chóu kě yě 。fù shòu zhū ，zǐ fù chóu ，cǐ tuī rèn zhī dào ，fù chóu bú chú hài ?！眏īn ruò qǔ cǐ yǐ duàn liǎng xià xiàng shā ，zé hé yú lǐ yǐ 。qiě fū bú wàng chóu ，xiào yě ；bú ài sǐ ，yì yě 。yuán qìng néng bú yuè yú lǐ ，fú xiào sǐ yì ，shì bì dá lǐ ér wén dào zhě yě 。fū dá lǐ wén dào zhī rén ，qǐ qí yǐ wáng fǎ wéi dí chóu zhě zāi ？yì zhě fǎn yǐ wéi lù ，dú xíng huài lǐ ，qí bú kě yǐ wéi diǎn ，míng yǐ 。

　　qǐng xià chén yì fù yú lìng 。yǒu duàn sī yù zhě ，bú yí yǐ qián yì cóng shì 。jǐn yì 。