后廿九日復上宰相書

　　三月十六日，前鄉(xiāng)貢進士韓愈，謹再拜言相公閣下。

　　愈聞周公之為輔相，其急于見賢也，方一食三吐其哺，方一沐三握其發(fā)。天下之賢才皆已舉用，奸邪讒佞欺負之徒皆已除去，四海皆已無虞，九夷八蠻之在荒服之外者皆已賓貢，天災時變、昆蟲草木之妖皆已銷息，天下之所謂禮、樂、刑、政教化之具皆已修理，風俗皆已敦厚，動植之物、風雨霜露之所沾被者皆已得宜，休征嘉瑞、麟鳳龜龍之屬皆已備至，而周公以圣人之才，憑叔父之親，其所輔理承化之功又盡章章如是。其所求進見之士，豈復有賢于周公者哉？不惟不賢于周公而已，豈復有賢于時百執(zhí)事者哉？豈復有所計議、能補于周公之化者哉？然而周公求之如此其急，惟恐耳目有所不聞見，思慮有所未及，以負成王托周公之意，不得于天下之心。如周公之心，設(shè)使其時輔理承化之功未盡章章如是，而非圣人之才，而無叔父之親，則將不暇食與沐矣，豈特吐哺握發(fā)為勤而止哉？維其如是，故于今頌成王之德，而稱周公之功不衰。

　　今閣下為輔相亦近耳。天下之賢才豈盡舉用？奸邪讒佞欺負之徒豈盡除去？四海豈盡無虞？九夷、八蠻之在荒服之外者豈盡賓貢？天災時變、昆蟲草木之妖豈盡銷息？天下之所謂禮、樂、刑、政教化之具豈盡修理？風俗豈盡敦厚？動植之物、風雨霜露之所沾被者豈盡得宜？休征嘉瑞、麟鳳龜龍之屬豈盡備至？其所求進見之士，雖不足以希望盛德，至比于百執(zhí)事，豈盡出其下哉？其所稱說，豈盡無所補哉？今雖不能如周公吐哺握發(fā)，亦宜引而進之，察其所以而去就之，不宜默默而已也。

　　愈之待命，四十馀日矣。書再上，而志不得通。足三及門，而閽人辭焉。惟其昏愚，不知逃遁，故復有周公之說焉。閣下其亦察之。古之士三月不仕則相吊，故出疆必載質(zhì)。然所以重于自進者，以其于周不可則去之魯，于魯不可則去之齊，于齊不可則去之宋，之鄭，之秦，之楚也。今天下一君，四海一國，舍乎此則夷狄矣，去父母之邦矣。故士之行道者，不得于朝，則山林而已矣。山林者，士之所獨善自養(yǎng)，而不憂天下者之所能安也。如有憂天下之心，則不能矣。故愈每自進而不知愧焉，書亟上，足數(shù)及門，而不知止焉。寧獨如此而已，惴惴焉惟，不得出大賢之門下是懼。亦惟少垂察焉。瀆冒威尊，惶恐無已。愈再拜。

　　sān yuè shí liù rì ，qián xiāng gòng jìn shì hán yù ，jǐn zài bài yán xiàng gōng gé xià 。

　　yù wén zhōu gōng zhī wéi fǔ xiàng ，qí jí yú jiàn xián yě ，fāng yī shí sān tǔ qí bǔ ，fāng yī mù sān wò qí fā 。tiān xià zhī xián cái jiē yǐ jǔ yòng ，jiān xié chán nìng qī fù zhī tú jiē yǐ chú qù ，sì hǎi jiē yǐ wú yú ，jiǔ yí bā mán zhī zài huāng fú zhī wài zhě jiē yǐ bīn gòng ，tiān zāi shí biàn 、kūn chóng cǎo mù zhī yāo jiē yǐ xiāo xī ，tiān xià zhī suǒ wèi lǐ 、lè 、xíng 、zhèng jiāo huà zhī jù jiē yǐ xiū lǐ ，fēng sú jiē yǐ dūn hòu ，dòng zhí zhī wù 、fēng yǔ shuāng lù zhī suǒ zhān bèi zhě jiē yǐ dé yí ，xiū zhēng jiā ruì 、lín fèng guī lóng zhī shǔ jiē yǐ bèi zhì ，ér zhōu gōng yǐ shèng rén zhī cái ，píng shū fù zhī qīn ，qí suǒ fǔ lǐ chéng huà zhī gōng yòu jìn zhāng zhāng rú shì 。qí suǒ qiú jìn jiàn zhī shì ，qǐ fù yǒu xián yú zhōu gōng zhě zāi ？bú wéi bú xián yú zhōu gōng ér yǐ ，qǐ fù yǒu xián yú shí bǎi zhí shì zhě zāi ？qǐ fù yǒu suǒ jì yì 、néng bǔ yú zhōu gōng zhī huà zhě zāi ？rán ér zhōu gōng qiú zhī rú cǐ qí jí ，wéi kǒng ěr mù yǒu suǒ bú wén jiàn ，sī lǜ yǒu suǒ wèi jí ，yǐ fù chéng wáng tuō zhōu gōng zhī yì ，bú dé yú tiān xià zhī xīn 。rú zhōu gōng zhī xīn ，shè shǐ qí shí fǔ lǐ chéng huà zhī gōng wèi jìn zhāng zhāng rú shì ，ér fēi shèng rén zhī cái ，ér wú shū fù zhī qīn ，zé jiāng bú xiá shí yǔ mù yǐ ，qǐ tè tǔ bǔ wò fā wéi qín ér zhǐ zāi ？wéi qí rú shì ，gù yú jīn sòng chéng wáng zhī dé ，ér chēng zhōu gōng zhī gōng bú shuāi 。

　　jīn gé xià wéi fǔ xiàng yì jìn ěr 。tiān xià zhī xián cái qǐ jìn jǔ yòng ？jiān xié chán nìng qī fù zhī tú qǐ jìn chú qù ？sì hǎi qǐ jìn wú yú ？jiǔ yí 、bā mán zhī zài huāng fú zhī wài zhě qǐ jìn bīn gòng ？tiān zāi shí biàn 、kūn chóng cǎo mù zhī yāo qǐ jìn xiāo xī ？tiān xià zhī suǒ wèi lǐ 、lè 、xíng 、zhèng jiāo huà zhī jù qǐ jìn xiū lǐ ？fēng sú qǐ jìn dūn hòu ？dòng zhí zhī wù 、fēng yǔ shuāng lù zhī suǒ zhān bèi zhě qǐ jìn dé yí ？xiū zhēng jiā ruì 、lín fèng guī lóng zhī shǔ qǐ jìn bèi zhì ？qí suǒ qiú jìn jiàn zhī shì ，suī bú zú yǐ xī wàng shèng dé ，zhì bǐ yú bǎi zhí shì ，qǐ jìn chū qí xià zāi ？qí suǒ chēng shuō ，qǐ jìn wú suǒ bǔ zāi ？jīn suī bú néng rú zhōu gōng tǔ bǔ wò fā ，yì yí yǐn ér jìn zhī ，chá qí suǒ yǐ ér qù jiù zhī ，bú yí mò mò ér yǐ yě 。

　　yù zhī dài mìng ，sì shí yú rì yǐ 。shū zài shàng ，ér zhì bú dé tōng 。zú sān jí mén ，ér hūn rén cí yān 。wéi qí hūn yú ，bú zhī táo dùn ，gù fù yǒu zhōu gōng zhī shuō yān 。gé xià qí yì chá zhī 。gǔ zhī shì sān yuè bú shì zé xiàng diào ，gù chū jiāng bì zǎi zhì 。rán suǒ yǐ zhòng yú zì jìn zhě ，yǐ qí yú zhōu bú kě zé qù zhī lǔ ，yú lǔ bú kě zé qù zhī qí ，yú qí bú kě zé qù zhī sòng ，zhī zhèng ，zhī qín ，zhī chǔ yě 。jīn tiān xià yī jun1 ，sì hǎi yī guó ，shě hū cǐ zé yí dí yǐ ，qù fù mǔ zhī bāng yǐ 。gù shì zhī háng dào zhě ，bú dé yú cháo ，zé shān lín ér yǐ yǐ 。shān lín zhě ，shì zhī suǒ dú shàn zì yǎng ，ér bú yōu tiān xià zhě zhī suǒ néng ān yě 。rú yǒu yōu tiān xià zhī xīn ，zé bú néng yǐ 。gù yù měi zì jìn ér bú zhī kuì yān ，shū jí shàng ，zú shù jí mén ，ér bú zhī zhǐ yān 。níng dú rú cǐ ér yǐ ，zhuì zhuì yān wéi ，bú dé chū dà xián zhī mén xià shì jù 。yì wéi shǎo chuí chá yān 。dú mào wēi zūn ，huáng kǒng wú yǐ 。yù zài bài 。