潮州韓文公廟碑

　　匹夫而為百世師，一言而為天下法。是皆有以參天地之化，關(guān)盛衰之運(yùn)，其生也有自來，其逝也有所為。故申、呂自岳降，傅說為列星，古今所傳，不可誣也。孟子曰：“我善養(yǎng)吾浩然之氣?！笔菤庖?，寓于尋常之中，而塞乎天地之間。卒然遇之，則王公失其貴，晉、楚失其富，良、平失其智，賁、育失其勇，儀、秦失其辯。是孰使之然哉？其必有不依形而立，不恃力而行，不待生而存，不隨死而亡者矣。故在天為星辰，在地為河岳，幽則為鬼神，而明則復(fù)為人。此理之常，無足怪者。

　　自東漢以來，道喪文弊，異端并起，歷唐貞觀、開元之盛，輔以房、杜、姚、宋而不能救。獨(dú)韓文公起布衣，談笑而麾之，天下靡然從公，復(fù)歸于正，蓋三百年于此矣。文起八代之衰，而道濟(jì)天下之溺；忠犯人主之怒，而勇奪三軍之帥：此豈非參天地，關(guān)盛衰，浩然而獨(dú)存者乎？

　　蓋嘗論天人之辨，以謂人無所不至，惟天不容偽。智可以欺王公，不可以欺豚魚；力可以得天下，不可以得匹夫匹婦之心。故公之精誠，能開衡山之云，而不能回憲宗之惑；能馴鱷魚之暴，而不能弭皇甫镈、李逢吉之謗；能信于南海之民，廟食百世，而不能使其身一日安于朝廷之上。蓋公之所能者天也，其所不能者人也。

　　始潮人未知學(xué)，公命進(jìn)士趙德為之師。自是潮之士，皆篤于文行，延及齊民，至于今，號(hào)稱易治。信乎孔子之言，“君子學(xué)道則愛人，小人學(xué)道則易使”也。潮人之事公也，飲食必祭，水旱疾疫，凡有求必禱焉。而廟在刺史公堂之后，民以出入為艱。前太守欲請(qǐng)諸朝作新廟，不果。元佑五年，朝散郎王君滌來守是邦。凡所以養(yǎng)士治民者，一以公為師。民既悅服，則出令曰：“愿新公廟者，聽！”民歡趨之，卜地于州城之南七里，期年而廟成。

　　或曰：“公去國萬里，而謫于潮，不能一歲而歸。沒而有知，其不眷戀于潮也，審矣?！陛Y曰：“不然！公之神在天下者，如水之在地中，無所往而不在也。而潮人獨(dú)信之深，思之至，焄蒿凄愴，若或見之。譬如鑿井得泉，而曰水專在是，豈理也哉？”元豐七年，詔拜公昌黎伯，故榜曰：“昌黎伯韓文公之廟。”潮人請(qǐng)書其事于石，因作詩以遺之，使歌以祀公。其辭曰：“公昔騎龍白云鄉(xiāng)，手抉云漢分天章，天孫為織云錦裳。飄然乘風(fēng)來帝旁，下與濁世掃秕糠。西游咸池略扶桑，草木衣被昭回光。追逐李、杜參翱翔，汗流籍、湜走且僵，滅沒倒影不能望。作書抵佛譏君王，要觀南海窺衡湘，歷舜九嶷吊英、皇。祝融先驅(qū)海若藏，約束蛟鱷如驅(qū)羊。鈞天無人帝悲傷，謳吟下招遣巫陽。犦牲雞卜羞我觴，於粲荔丹與蕉黃。公不少留我涕滂，翩然被發(fā)下大荒?！?

　　pǐ fū ér wéi bǎi shì shī ，yī yán ér wéi tiān xià fǎ 。shì jiē yǒu yǐ cān tiān dì zhī huà ，guān shèng shuāi zhī yùn ，qí shēng yě yǒu zì lái ，qí shì yě yǒu suǒ wéi 。gù shēn 、lǚ zì yuè jiàng ，fù shuō wéi liè xīng ，gǔ jīn suǒ chuán ，bú kě wū yě 。mèng zǐ yuē ：“wǒ shàn yǎng wú hào rán zhī qì 。”shì qì yě ，yù yú xún cháng zhī zhōng ，ér sāi hū tiān dì zhī jiān 。zú rán yù zhī ，zé wáng gōng shī qí guì ，jìn 、chǔ shī qí fù ，liáng 、píng shī qí zhì ，bēn 、yù shī qí yǒng ，yí 、qín shī qí biàn 。shì shú shǐ zhī rán zāi ？qí bì yǒu bú yī xíng ér lì ，bú shì lì ér háng ，bú dài shēng ér cún ，bú suí sǐ ér wáng zhě yǐ 。gù zài tiān wéi xīng chén ，zài dì wéi hé yuè ，yōu zé wéi guǐ shén ，ér míng zé fù wéi rén 。cǐ lǐ zhī cháng ，wú zú guài zhě 。

　　zì dōng hàn yǐ lái ，dào sàng wén bì ，yì duān bìng qǐ ，lì táng zhēn guān 、kāi yuán zhī shèng ，fǔ yǐ fáng 、dù 、yáo 、sòng ér bú néng jiù 。dú hán wén gōng qǐ bù yī ，tán xiào ér huī zhī ，tiān xià mí rán cóng gōng ，fù guī yú zhèng ，gài sān bǎi nián yú cǐ yǐ 。wén qǐ bā dài zhī shuāi ，ér dào jì tiān xià zhī nì ；zhōng fàn rén zhǔ zhī nù ，ér yǒng duó sān jun1 zhī shuài ：cǐ qǐ fēi cān tiān dì ，guān shèng shuāi ，hào rán ér dú cún zhě hū ？

　　gài cháng lùn tiān rén zhī biàn ，yǐ wèi rén wú suǒ bú zhì ，wéi tiān bú róng wěi 。zhì kě yǐ qī wáng gōng ，bú kě yǐ qī tún yú ；lì kě yǐ dé tiān xià ，bú kě yǐ dé pǐ fū pǐ fù zhī xīn 。gù gōng zhī jīng chéng ，néng kāi héng shān zhī yún ，ér bú néng huí xiàn zōng zhī huò ；néng xùn è yú zhī bào ，ér bú néng mǐ huáng fǔ bó 、lǐ féng jí zhī bàng ；néng xìn yú nán hǎi zhī mín ，miào shí bǎi shì ，ér bú néng shǐ qí shēn yī rì ān yú cháo tíng zhī shàng 。gài gōng zhī suǒ néng zhě tiān yě ，qí suǒ bú néng zhě rén yě 。

　　shǐ cháo rén wèi zhī xué ，gōng mìng jìn shì zhào dé wéi zhī shī 。zì shì cháo zhī shì ，jiē dǔ yú wén háng ，yán jí qí mín ，zhì yú jīn ，hào chēng yì zhì 。xìn hū kǒng zǐ zhī yán ，“jun1 zǐ xué dào zé ài rén ，xiǎo rén xué dào zé yì shǐ ”yě 。cháo rén zhī shì gōng yě ，yǐn shí bì jì ，shuǐ hàn jí yì ，fán yǒu qiú bì dǎo yān 。ér miào zài cì shǐ gōng táng zhī hòu ，mín yǐ chū rù wéi jiān 。qián tài shǒu yù qǐng zhū cháo zuò xīn miào ，bú guǒ 。yuán yòu wǔ nián ，cháo sàn láng wáng jun1 dí lái shǒu shì bāng 。fán suǒ yǐ yǎng shì zhì mín zhě ，yī yǐ gōng wéi shī 。mín jì yuè fú ，zé chū lìng yuē ：“yuàn xīn gōng miào zhě ，tīng ！”mín huān qū zhī ，bo dì yú zhōu chéng zhī nán qī lǐ ，qī nián ér miào chéng 。

　　huò yuē ：“gōng qù guó wàn lǐ ，ér zhé yú cháo ，bú néng yī suì ér guī 。méi ér yǒu zhī ，qí bú juàn liàn yú cháo yě ，shěn yǐ ?！眘hì yuē ：“bú rán ！gōng zhī shén zài tiān xià zhě ，rú shuǐ zhī zài dì zhōng ，wú suǒ wǎng ér bú zài yě 。ér cháo rén dú xìn zhī shēn ，sī zhī zhì ，hūn hāo qī chuàng ，ruò huò jiàn zhī 。pì rú záo jǐng dé quán ，ér yuē shuǐ zhuān zài shì ，qǐ lǐ yě zāi ？”yuán fēng qī nián ，zhào bài gōng chāng lí bó ，gù bǎng yuē ：“chāng lí bó hán wén gōng zhī miào ?！眂háo rén qǐng shū qí shì yú shí ，yīn zuò shī yǐ yí zhī ，shǐ gē yǐ sì gōng 。qí cí yuē ：“gōng xī qí lóng bái yún xiāng ，shǒu jué yún hàn fèn tiān zhāng ，tiān sūn wéi zhī yún jǐn shang 。piāo rán chéng fēng lái dì páng ，xià yǔ zhuó shì sǎo bǐ kāng 。xī yóu xián chí luè fú sāng ，cǎo mù yī bèi zhāo huí guāng 。zhuī zhú lǐ 、dù cān áo xiáng ，hàn liú jí 、shí zǒu qiě jiāng ，miè méi dǎo yǐng bú néng wàng 。zuò shū dǐ fó jī jun1 wáng ，yào guān nán hǎi kuī héng xiāng ，lì shùn jiǔ yí diào yīng 、huáng 。zhù róng xiān qū hǎi ruò cáng ，yuē shù jiāo è rú qū yáng 。jun1 tiān wú rén dì bēi shāng ，ōu yín xià zhāo qiǎn wū yáng 。bó shēng jī bo xiū wǒ shāng ，yú càn lì dān yǔ jiāo huáng 。gōng bú shǎo liú wǒ tì pāng ，piān rán bèi fā xià dà huāng ?！?