游褒禪山記

褒禪山亦謂之華山，唐浮圖慧褒始舍于其址，而卒葬之；以故其后名之曰“褒禪”。今所謂慧空禪院者，褒之廬冢也。距其院東五里，所謂華山洞者，以其乃華山之陽名之也。距洞百余步，有碑仆道，其文漫滅，獨(dú)其為文猶可識曰“花山”。今言“華”如“華實(shí)”之“華”者，蓋音謬也。

其下平曠，有泉側(cè)出，而記游者甚眾，所謂前洞也。由山以上五六里，有穴窈然，入之甚寒，問其深，則其好游者不能窮也，謂之后洞。余與四人擁火以入，入之愈深，其進(jìn)愈難，而其見愈奇。有怠而欲出者，曰：“不出，火且盡。”遂與之俱出。蓋余所至，比好游者尚不能十一，然視其左右，來而記之者已少。蓋其又深，則其至又加少矣。方是時，余之力尚足以入，火尚足以明也。既其出，則或咎其欲出者，而余亦悔其隨之，而不得極夫游之樂也。

于是余有嘆焉。古人之觀于天地、山川、草木、蟲魚、鳥獸，往往有得，以其求思之深而無不在也。夫夷以近，則游者眾；險以遠(yuǎn)，則至者少。而世之奇?zhèn)?、瑰怪，非常之觀，常在于險遠(yuǎn)，而人之所罕至焉，故非有志者不能至也。有志矣，不隨以止也，然力不足者，亦不能至也。有志與力，而又不隨以怠，至于幽暗昏惑而無物以相之，亦不能至也。然力足以至焉，于人為可譏，而在己為有悔；盡吾志也而不能至者，可以無悔矣，其孰能譏之乎？此余之所得也！

余于仆碑，又以悲夫古書之不存，后世之謬其傳而莫能名者，何可勝道也哉！此所以學(xué)者不可以不深思而慎取之也。

四人者：廬陵蕭君圭君玉，長樂王回深父，余弟安國平父、安上純父。

至和元年七月某日，臨川王某記。

bāo chán shān yì wèi zhī huá shān ，táng fú tú huì bāo shǐ shě yú qí zhǐ ，ér zú zàng zhī ；yǐ gù qí hòu míng zhī yuē “bāo chán ”。jīn suǒ wèi huì kōng chán yuàn zhě ，bāo zhī lú zhǒng yě 。jù qí yuàn dōng wǔ lǐ ，suǒ wèi huá shān dòng zhě ，yǐ qí nǎi huá shān zhī yáng míng zhī yě 。jù dòng bǎi yú bù ，yǒu bēi pú dào ，qí wén màn miè ，dú qí wéi wén yóu kě shí yuē “huā shān ”。jīn yán “huá ”rú “huá shí ”zhī “huá ”zhě ，gài yīn miù yě 。

qí xià píng kuàng ，yǒu quán cè chū ，ér jì yóu zhě shèn zhòng ，suǒ wèi qián dòng yě 。yóu shān yǐ shàng wǔ liù lǐ ，yǒu xué yǎo rán ，rù zhī shèn hán ，wèn qí shēn ，zé qí hǎo yóu zhě bú néng qióng yě ，wèi zhī hòu dòng 。yú yǔ sì rén yōng huǒ yǐ rù ，rù zhī yù shēn ，qí jìn yù nán ，ér qí jiàn yù qí 。yǒu dài ér yù chū zhě ，yuē ：“bú chū ，huǒ qiě jìn ?！眘uí yǔ zhī jù chū 。gài yú suǒ zhì ，bǐ hǎo yóu zhě shàng bú néng shí yī ，rán shì qí zuǒ yòu ，lái ér jì zhī zhě yǐ shǎo 。gài qí yòu shēn ，zé qí zhì yòu jiā shǎo yǐ 。fāng shì shí ，yú zhī lì shàng zú yǐ rù ，huǒ shàng zú yǐ míng yě 。jì qí chū ，zé huò jiù qí yù chū zhě ，ér yú yì huǐ qí suí zhī ，ér bú dé jí fū yóu zhī lè yě 。

yú shì yú yǒu tàn yān 。gǔ rén zhī guān yú tiān dì 、shān chuān 、cǎo mù 、chóng yú 、niǎo shòu ，wǎng wǎng yǒu dé ，yǐ qí qiú sī zhī shēn ér wú bú zài yě 。fū yí yǐ jìn ，zé yóu zhě zhòng ；xiǎn yǐ yuǎn ，zé zhì zhě shǎo 。ér shì zhī qí wěi 、guī guài ，fēi cháng zhī guān ，cháng zài yú xiǎn yuǎn ，ér rén zhī suǒ hǎn zhì yān ，gù fēi yǒu zhì zhě bú néng zhì yě 。yǒu zhì yǐ ，bú suí yǐ zhǐ yě ，rán lì bú zú zhě ，yì bú néng zhì yě 。yǒu zhì yǔ lì ，ér yòu bú suí yǐ dài ，zhì yú yōu àn hūn huò ér wú wù yǐ xiàng zhī ，yì bú néng zhì yě 。rán lì zú yǐ zhì yān ，yú rén wéi kě jī ，ér zài jǐ wéi yǒu huǐ ；jìn wú zhì yě ér bú néng zhì zhě ，kě yǐ wú huǐ yǐ ，qí shú néng jī zhī hū ？cǐ yú zhī suǒ dé yě ！

yú yú pú bēi ，yòu yǐ bēi fū gǔ shū zhī bú cún ，hòu shì zhī miù qí chuán ér mò néng míng zhě ，hé kě shèng dào yě zāi ！cǐ suǒ yǐ xué zhě bú kě yǐ bú shēn sī ér shèn qǔ zhī yě 。

sì rén zhě ：lú líng xiāo jun1 guī jun1 yù ，zhǎng lè wáng huí shēn fù ，yú dì ān guó píng fù 、ān shàng chún fù 。

zhì hé yuán nián qī yuè mǒu rì ，lín chuān wáng mǒu jì 。