祭十二郎文

　　年、月、日，季父愈聞汝喪之七日，乃能銜哀致誠(chéng)，使建中遠(yuǎn)具時(shí)羞之奠，告汝十二郎之靈：

　　嗚呼！吾少孤，及長(zhǎng)，不省所怙，惟兄嫂是依。中年，兄歿南方，吾與汝俱幼，從嫂歸葬河陽(yáng)。既又與汝就食江南。零丁孤苦，未嘗一日相離也。吾上有三兄，皆不幸早世。承先人后者，在孫惟汝，在子惟吾。兩世一身，形單影只。嫂嘗撫汝指吾而言曰：“韓氏兩世，惟此而已！”汝時(shí)尤小，當(dāng)不復(fù)記憶。吾時(shí)雖能記憶，亦未知其言之悲也。

　　吾年十九，始來(lái)京城。其后四年，而歸視汝。又四年，吾往河陽(yáng)省墳?zāi)?，遇汝從嫂喪?lái)葬。又二年，吾佐董丞相于汴州，汝來(lái)省吾。止一歲，請(qǐng)歸取其孥。明年，丞相薨。吾去汴州，汝不果來(lái)。是年，吾佐戎徐州，使取汝者始行，吾又罷去，汝又不果來(lái)。吾念汝從于東，東亦客也，不可以久；圖久遠(yuǎn)者，莫如西歸，將成家而致汝。嗚呼！孰謂汝遽去吾而歿乎！吾與汝俱少年，以為雖暫相別，終當(dāng)久相與處。故舍汝而旅食京師，以求斗斛之祿。誠(chéng)知其如此，雖萬(wàn)乘之公相，吾不以一日輟汝而就也。

　　去年，孟東野往。吾書(shū)與汝曰：“吾年未四十，而視茫茫，而發(fā)蒼蒼，而齒牙動(dòng)搖。念諸父與諸兄，皆康強(qiáng)而早世。如吾之衰者，其能久存乎？吾不可去，汝不肯來(lái)，恐旦暮死，而汝抱無(wú)涯之戚也！”孰謂少者歿而長(zhǎng)者存，強(qiáng)者夭而病者全乎！

　　嗚呼！其信然邪？其夢(mèng)邪？其傳之非其真邪？信也，吾兄之盛德而夭其嗣乎？汝之純明而不克蒙其澤乎？少者、強(qiáng)者而夭歿，長(zhǎng)者、衰者而存全乎？未可以為信也。夢(mèng)也，傳之非其真也，東野之書(shū)，耿蘭之報(bào)，何為而在吾側(cè)也？嗚呼！其信然矣！吾兄之盛德而夭其嗣矣！汝之純明宜業(yè)其家者，不克蒙其澤矣！所謂天者誠(chéng)難測(cè)，而神者誠(chéng)難明矣！所謂理者不可推，而壽者不可知矣！

　　雖然，吾自今年來(lái)，蒼蒼者或化而為白矣，動(dòng)搖者或脫而落矣。毛血日益衰，志氣日益微，幾何不從汝而死也。死而有知，其幾何離；其無(wú)知，悲不幾時(shí)，而不悲者無(wú)窮期矣。

　　汝之子始十歲，吾之子始五歲。少而強(qiáng)者不可保，如此孩提者，又可冀其成立邪?嗚呼哀哉！嗚呼哀哉！

　　汝去年書(shū)云：“比得軟腳病，往往而劇。”吾曰：“是疾也，江南之人，常常有之?！蔽词家詾閼n也。嗚呼！ 其竟以此而殞其生乎？抑別有疾而至斯極乎？

　　汝之書(shū)，六月十七日也。東野云，汝歿以六月二日；耿蘭之報(bào)無(wú)月日。蓋東野之使者，不知問(wèn)家人以月日；如耿蘭之報(bào)，不知當(dāng)言月日。東野與吾書(shū)，乃問(wèn)使者，使者妄稱以應(yīng)之乎。其然乎？其不然乎？

　　今吾使建中祭汝，吊汝之孤與汝之乳母。彼有食，可守以待終喪，則待終喪而取以來(lái)；如不能守以終喪，則遂取以來(lái)。其余奴婢，并令守汝喪。吾力能改葬，終葬汝于先人之兆，然后惟其所愿。

　　嗚呼！汝病吾不知時(shí)，汝歿吾不知日，生不能相養(yǎng)于共居，歿不得撫汝以盡哀，斂不憑其棺，窆不臨其穴。吾行負(fù)神明，而使汝夭；不孝不慈，而不能與汝相養(yǎng)以生，相守以死。一在天之涯，一在地之角，生而影不與吾形相依，死而魂不與吾夢(mèng)相接。吾實(shí)為之，其又何尤！彼蒼者天，曷其有極！自今已往，吾其無(wú)意于人世矣！當(dāng)求數(shù)頃之田于伊潁之上，以待余年，教吾子與汝子，幸其成；長(zhǎng)吾女與汝女，待其嫁，如此而已。

　　嗚呼，言有窮而情不可終，汝其知也邪？其不知也邪？嗚呼哀哉！尚饗！

　　nián 、yuè 、rì ，jì fù yù wén rǔ sàng zhī qī rì ，nǎi néng xián āi zhì chéng ，shǐ jiàn zhōng yuǎn jù shí xiū zhī diàn ，gào rǔ shí èr láng zhī líng ：

　　wū hū ！wú shǎo gū ，jí zhǎng ，bú shěng suǒ hù ，wéi xiōng sǎo shì yī 。zhōng nián ，xiōng mò nán fāng ，wú yǔ rǔ jù yòu ，cóng sǎo guī zàng hé yáng 。jì yòu yǔ rǔ jiù shí jiāng nán 。líng dīng gū kǔ ，wèi cháng yī rì xiàng lí yě 。wú shàng yǒu sān xiōng ，jiē bú xìng zǎo shì 。chéng xiān rén hòu zhě ，zài sūn wéi rǔ ，zài zǐ wéi wú 。liǎng shì yī shēn ，xíng dān yǐng zhī 。sǎo cháng fǔ rǔ zhǐ wú ér yán yuē ：“hán shì liǎng shì ，wéi cǐ ér yǐ ！”rǔ shí yóu xiǎo ，dāng bú fù jì yì 。wú shí suī néng jì yì ，yì wèi zhī qí yán zhī bēi yě 。

　　wú nián shí jiǔ ，shǐ lái jīng chéng 。qí hòu sì nián ，ér guī shì rǔ 。yòu sì nián ，wú wǎng hé yáng shěng fén mù ，yù rǔ cóng sǎo sàng lái zàng 。yòu èr nián ，wú zuǒ dǒng chéng xiàng yú biàn zhōu ，rǔ lái shěng wú 。zhǐ yī suì ，qǐng guī qǔ qí nú 。míng nián ，chéng xiàng hōng 。wú qù biàn zhōu ，rǔ bú guǒ lái 。shì nián ，wú zuǒ róng xú zhōu ，shǐ qǔ rǔ zhě shǐ háng ，wú yòu bà qù ，rǔ yòu bú guǒ lái 。wú niàn rǔ cóng yú dōng ，dōng yì kè yě ，bú kě yǐ jiǔ ；tú jiǔ yuǎn zhě ，mò rú xī guī ，jiāng chéng jiā ér zhì rǔ 。wū hū ！shú wèi rǔ jù qù wú ér mò hū ！wú yǔ rǔ jù shǎo nián ，yǐ wéi suī zàn xiàng bié ，zhōng dāng jiǔ xiàng yǔ chù 。gù shě rǔ ér lǚ shí jīng shī ，yǐ qiú dòu hú zhī lù 。chéng zhī qí rú cǐ ，suī wàn chéng zhī gōng xiàng ，wú bú yǐ yī rì chuò rǔ ér jiù yě 。

　　qù nián ，mèng dōng yě wǎng 。wú shū yǔ rǔ yuē ：“wú nián wèi sì shí ，ér shì máng máng ，ér fā cāng cāng ，ér chǐ yá dòng yáo 。niàn zhū fù yǔ zhū xiōng ，jiē kāng qiáng ér zǎo shì 。rú wú zhī shuāi zhě ，qí néng jiǔ cún hū ？wú bú kě qù ，rǔ bú kěn lái ，kǒng dàn mù sǐ ，ér rǔ bào wú yá zhī qī yě ！”shú wèi shǎo zhě mò ér zhǎng zhě cún ，qiáng zhě yāo ér bìng zhě quán hū ！

　　wū hū ！qí xìn rán xié ？qí mèng xié ？qí chuán zhī fēi qí zhēn xié ？xìn yě ，wú xiōng zhī shèng dé ér yāo qí sì hū ？rǔ zhī chún míng ér bú kè méng qí zé hū ？shǎo zhě 、qiáng zhě ér yāo mò ，zhǎng zhě 、shuāi zhě ér cún quán hū ？wèi kě yǐ wéi xìn yě 。mèng yě ，chuán zhī fēi qí zhēn yě ，dōng yě zhī shū ，gěng lán zhī bào ，hé wéi ér zài wú cè yě ？wū hū ！qí xìn rán yǐ ！wú xiōng zhī shèng dé ér yāo qí sì yǐ ！rǔ zhī chún míng yí yè qí jiā zhě ，bú kè méng qí zé yǐ ！suǒ wèi tiān zhě chéng nán cè ，ér shén zhě chéng nán míng yǐ ！suǒ wèi lǐ zhě bú kě tuī ，ér shòu zhě bú kě zhī yǐ ！

　　suī rán ，wú zì jīn nián lái ，cāng cāng zhě huò huà ér wéi bái yǐ ，dòng yáo zhě huò tuō ér luò yǐ 。máo xuè rì yì shuāi ，zhì qì rì yì wēi ，jǐ hé bú cóng rǔ ér sǐ yě 。sǐ ér yǒu zhī ，qí jǐ hé lí ；qí wú zhī ，bēi bú jǐ shí ，ér bú bēi zhě wú qióng qī yǐ 。

　　rǔ zhī zǐ shǐ shí suì ，wú zhī zǐ shǐ wǔ suì 。shǎo ér qiáng zhě bú kě bǎo ，rú cǐ hái tí zhě ，yòu kě jì qí chéng lì xié ?wū hū āi zāi ！wū hū āi zāi ！

　　rǔ qù nián shū yún ：“bǐ dé ruǎn jiǎo bìng ，wǎng wǎng ér jù 。”wú yuē ：“shì jí yě ，jiāng nán zhī rén ，cháng cháng yǒu zhī ?！眞èi shǐ yǐ wéi yōu yě 。wū hū ！ qí jìng yǐ cǐ ér yǔn qí shēng hū ？yì bié yǒu jí ér zhì sī jí hū ？

　　rǔ zhī shū ，liù yuè shí qī rì yě 。dōng yě yún ，rǔ mò yǐ liù yuè èr rì ；gěng lán zhī bào wú yuè rì 。gài dōng yě zhī shǐ zhě ，bú zhī wèn jiā rén yǐ yuè rì ；rú gěng lán zhī bào ，bú zhī dāng yán yuè rì 。dōng yě yǔ wú shū ，nǎi wèn shǐ zhě ，shǐ zhě wàng chēng yǐ yīng zhī hū 。qí rán hū ？qí bú rán hū ？

　　jīn wú shǐ jiàn zhōng jì rǔ ，diào rǔ zhī gū yǔ rǔ zhī rǔ mǔ 。bǐ yǒu shí ，kě shǒu yǐ dài zhōng sàng ，zé dài zhōng sàng ér qǔ yǐ lái ；rú bú néng shǒu yǐ zhōng sàng ，zé suí qǔ yǐ lái 。qí yú nú bì ，bìng lìng shǒu rǔ sàng 。wú lì néng gǎi zàng ，zhōng zàng rǔ yú xiān rén zhī zhào ，rán hòu wéi qí suǒ yuàn 。

　　wū hū ！rǔ bìng wú bú zhī shí ，rǔ mò wú bú zhī rì ，shēng bú néng xiàng yǎng yú gòng jū ，mò bú dé fǔ rǔ yǐ jìn āi ，liǎn bú píng qí guān ，biǎn bú lín qí xué 。wú háng fù shén míng ，ér shǐ rǔ yāo ；bú xiào bú cí ，ér bú néng yǔ rǔ xiàng yǎng yǐ shēng ，xiàng shǒu yǐ sǐ 。yī zài tiān zhī yá ，yī zài dì zhī jiǎo ，shēng ér yǐng bú yǔ wú xíng xiàng yī ，sǐ ér hún bú yǔ wú mèng xiàng jiē 。wú shí wéi zhī ，qí yòu hé yóu ！bǐ cāng zhě tiān ，hé qí yǒu jí ！zì jīn yǐ wǎng ，wú qí wú yì yú rén shì yǐ ！dāng qiú shù qǐng zhī tián yú yī yǐng zhī shàng ，yǐ dài yú nián ，jiāo wú zǐ yǔ rǔ zǐ ，xìng qí chéng ；zhǎng wú nǚ yǔ rǔ nǚ ，dài qí jià ，rú cǐ ér yǐ 。

　　wū hū ，yán yǒu qióng ér qíng bú kě zhōng ，rǔ qí zhī yě xié ？qí bú zhī yě xié ？wū hū āi zāi ！shàng xiǎng ！