莊子·外篇·天運

“天其運乎？地其處乎？日月其爭于所乎？孰主張是？孰維綱是？孰居無事推而行是？意者其有機緘而不得已乎？意者其運轉(zhuǎn)而不能自止邪？云者為雨乎？雨者為云乎？孰隆施是？孰居無事淫樂而勸是？風(fēng)起北方，一西一東，有上仿徨。孰噓吸是？孰居無事而披拂是？敢問何故？”巫咸袑曰：“來，吾語女。天有六極五常，帝王順之則治，逆之則兇。九洛之事，治成德備，臨照下土，天下戴之，此謂上皇?！盵1] 

商大宰蕩問仁于莊子。莊子曰：“虎狼，仁也?！痹唬骸昂沃^也？”莊子曰：“父子相親，何為不仁！”曰：“請問至仁?！鼻f子曰：“至仁無親?！贝笤自唬骸笆幝勚?，無親則不愛，不愛則不孝。謂至仁不孝，可乎？”莊子曰：“不然，夫至仁尚矣，孝固不足以言之。此非過孝之言也，不及孝之言也。夫南行者至于郢，北面而不見冥山，是何也？則去之遠也。故曰：以敬孝易，以愛孝難；以愛孝易，而忘親難；忘親易，使親忘我難；使親忘我易，兼忘天下難；兼忘天下易，使天下兼忘我難。夫德遺堯、舜而不為也，利澤施于萬世，天下莫知也，豈直大息而言仁孝乎哉！夫孝悌仁義，忠信貞廉，此皆自勉以役其德者也，不足多也。故曰：至貴，國爵并焉；至富，國財并焉；至愿，名譽并焉。是以道不渝?！?

北門成問于黃帝曰：“帝張咸池之樂于洞庭之野，吾始聞之懼，復(fù)聞之怠，卒聞之而惑，蕩蕩默默，乃不自得。”帝曰：“汝殆其然哉！吾奏之以人，徵之以天，行之以禮義，建之以大清。夫至樂者，先應(yīng)之以人事，順之以天理，行之以五德，應(yīng)之以自然。然后調(diào)理四時，太和萬物。四時迭起，萬物循生。一盛一衰，文武倫經(jīng)。一清一濁，陰陽調(diào)和，流光其聲。蟄蟲始作，吾驚之以雷霆。其卒無尾，其始無首。一死一生，一僨一起，所常無窮，而一不可待。汝故懼也。吾又奏之以陰陽之和，燭之以日月之明。其聲能短能長，能柔能剛，變化齊一，不主故常。在谷滿谷，在坑滿坑。涂卻守神，以物為量。其聲揮綽，其名高明。是故鬼神守其幽，日月星辰行其紀(jì)。吾止之于有窮，流之于無止。子欲慮之而不能知也，望之而不能見也，逐之而不能及也。儻然立于四虛之道，倚于槁梧而吟：‘目知窮乎所欲見，力屈乎所欲逐，吾既不及，已夫！’形充空虛，乃至委蛇。汝委蛇，故怠。吾又奏之以無怠之聲，調(diào)之以自然之命。故若混逐叢生，林樂而無形，布揮而不曳，幽昏而無聲。動于無方，居于窈冥，或謂之死，或謂之生；或謂之實，或謂之榮。行流散徙，不主常聲。世疑之，稽于圣人。圣也者，達于情而遂于命也。天機不張而五官皆備。此之謂天樂，無言而心說。故有焱氏為之頌曰：‘聽之不聞其聲，視之不見其形，充滿天地，苞裹六極?！暧犞鵁o接焉，而故惑也。樂也者，始于懼，懼故祟；吾又次之以怠，怠故遁；卒之于惑，惑故愚；愚故道，道可載而與之俱也?！?

孔子西游于衛(wèi)，顏淵問師金曰：“以夫子之行為奚如？”師金曰：“惜乎！而夫子其窮哉！”顏淵曰：“何也？”師金曰：“夫芻狗之未陳也，盛以篋衍，巾以文繡，尸祝齊戒以將之。及其已陳也，行者踐其首脊，蘇者取而爨之而已。將復(fù)取而盛以篋衍，巾以文繡，游居寢臥其下，彼不得夢，必且數(shù)瞇焉。今而夫子亦取先王已陳芻狗，聚弟子游居寢臥其下。故伐樹于宋，削跡于衛(wèi)，窮于商周，是非其夢邪？圍于陳蔡之間，七日不火食，死生相與鄰，是非其瞇邪？夫水行莫如用舟，而陸行莫如用車。以舟之可行于水也，而求推之于陸，則沒世不行尋常。古今非水陸與？周魯非舟車與？今蘄行周于魯，是猶推舟于陸也！勞而無功，身必有殃。彼未知夫無方之傳，應(yīng)物而不窮者也。且子獨不見夫桔槔者乎？引之則俯，舍之則仰。彼，人之所引，非引人者也。故俯仰而不得罪于人。故夫三皇五帝之禮義法度，不矜于同而矜于治。故譬三皇五帝之禮義法度，其猶蒩梨橘柚邪！其味相反而皆可于口。故禮義法度者，應(yīng)時而變者也。今取猨狙而衣以周公之服，彼必齡嚙挽裂，盡去而后慊。觀古今之異，猶猨狙之異乎周公也。故西施病心而顰其里，其里之丑人見之而美之，歸亦捧心而顰其里。其里之富人見之，堅閉門而不出；貧人見之，挈妻子而去之走。彼知顰美而不知顰之所以美。惜乎，而夫子其窮哉！”

孔子行年五十有一而不聞道，乃南之沛見老聃。老聃曰：“子來乎？吾聞子，北方之賢者也！子亦得道乎？”孔子曰：“未得也?！崩献釉唬骸白訍汉跚笾眨俊痹唬骸拔崆笾诙葦?shù)，五年而未得也?！崩献釉唬骸白佑謵汉跚笾眨俊痹唬骸拔崆笾陉庩?，十有二年而未得也?！崩献釉唬骸叭唬沟蓝色I，則人莫不獻之于其君；使道而可進，則人莫不進之于其親；使道而可以告人，則人莫不告其兄弟；使道而可以與人，則人莫不與其子孫。然而不可者，無它也，中無主而不止，外無正而不行。由中出者，不受于外，圣人不出；由外入者，無主于中，圣人不隱。名，公器也，不可多取。仁義，先王之蘧廬也，止可以一宿而不

可久處。覯而多責(zé)。古之至人，假道于仁，托宿于義，以游逍遙之虛，食于茍簡之田，立于不貸之圃。逍遙，無為也；茍簡，易養(yǎng)也；不貸，無出也。古者謂是采真之游。以富為是者，不能讓祿；以顯為是者，不能讓名。親權(quán)者，不能與人柄，操之則栗，舍之則悲，而一無所鑒，以窺其所不休者，是天之戮民也。怨、恩、取、與、諫、教、生殺八者，正之器也，唯循大變無所湮者為能用之。故曰：正者，正也。其心以為不然者，天門弗開矣。”

孔子見老聃而語仁義。老聃曰：“夫播糠瞇目，則天地四方易位矣；蚊虻囋膚，則通昔不寐矣。夫仁義憯然，乃憤吾心，亂莫大焉。吾子使天下無失其樸，吾子亦放風(fēng)而動，總德而立矣！又奚杰然若負建鼓而求亡子者邪！夫鵠不日浴而白，烏不日黔而黑。黑白之樸，不足以為辯；名譽之觀，不足以為廣。泉涸，魚相與處于陸，相呴以濕，相濡以沫，不若相忘于江湖?！?

孔子見老聃歸，三日不談。弟子問曰：“夫子見老聃，亦將何規(guī)哉？”孔子曰：“吾乃今于是乎見龍。龍，合而成體，散而成章，乘乎云氣而養(yǎng)乎陰陽。予口張而不能脋。予又何規(guī)老聃哉？”子貢曰：“然則人固有尸居而龍見，雷聲而淵默，發(fā)動如天地者乎？賜亦可得而觀乎？”遂以孔子聲見老聃。老聃方將倨堂而應(yīng)，微曰：“予年運而往矣，子將何以戒我乎？”子貢曰：“夫三皇五帝之治天下不同，其系聲名一也。而先生獨以為非圣人，如何哉？”老聃曰：“小子少進！子何以謂不同？”對曰：“堯授舜，舜授禹。禹用力而湯用兵，文王順紂而不敢逆，武王逆紂而不肯順，故曰不同。”老聃曰：“小子少進，余語汝三皇五帝之治天下：黃帝之治天下，使民心一。民有其親死不哭而民不非也。堯之治天下，使民心親。民有為其親殺其殺而民不非也。舜之治天下，使民心競。民孕婦十月生子，子生五月而能言，不至乎孩而始誰，則人始有夭矣。禹之治天下，使民心變，人有心而兵有順，殺盜非殺人。自為種而‘天下’耳。是以天下大駭，儒墨皆起。其作始有倫，而今乎婦女，何言哉！余語汝：三皇五帝之治天下，名曰治之，而亂莫甚焉。三皇之知，上悖日月之明，下睽山川之精，中墮四時之施。其知慘于蠣蠆之尾，鮮規(guī)之獸，莫得安其性命之情者，而猶自以為圣人，不可恥乎？其無恥也！”子貢蹴蹴然立不安。

孔子謂老聃曰：“丘治《詩》、《書》、《禮》、《樂》、《易》、《春秋》六經(jīng)，自以為久矣，孰知其故矣，以奸者七十二君，論先王之道而明周、召之跡，一君無所鉤用。甚矣！夫人之難說也？道之難明邪？”老子曰：“幸矣，子之不遇治世之君！夫六經(jīng)，先王之陳跡也，豈其所以跡哉！今子之所言，猶跡也。夫跡，履之所出，而跡豈履哉！夫白鶂之相視，眸子不運而風(fēng)化；蟲，雄鳴于上風(fēng)，雌應(yīng)于下風(fēng)而風(fēng)化。類自為雌雄，故風(fēng)化。性不可易，命不可變，時不可止，道不可壅。茍得于道，無自而不可；失焉者，無自而可?！笨鬃硬怀鋈?，復(fù)見，曰：“丘得之矣。烏鵲孺，

魚傅沫，細要者化，有弟而兄啼。久矣，夫丘不與化為人！不與化為人，安能化人?！崩献釉唬骸翱?，丘得之矣！

“tiān qí yùn hū ？dì qí chù hū ？rì yuè qí zhēng yú suǒ hū ？shú zhǔ zhāng shì ？shú wéi gāng shì ？shú jū wú shì tuī ér háng shì ？yì zhě qí yǒu jī jiān ér bú dé yǐ hū ？yì zhě qí yùn zhuǎn ér bú néng zì zhǐ xié ？yún zhě wéi yǔ hū ？yǔ zhě wéi yún hū ？shú lóng shī shì ？shú jū wú shì yín lè ér quàn shì ？fēng qǐ běi fāng ，yī xī yī dōng ，yǒu shàng fǎng huáng 。shú xū xī shì ？shú jū wú shì ér pī fú shì ？gǎn wèn hé gù ？”wū xián shào yuē ：“l(fā)ái ，wú yǔ nǚ 。tiān yǒu liù jí wǔ cháng ，dì wáng shùn zhī zé zhì ，nì zhī zé xiōng 。jiǔ luò zhī shì ，zhì chéng dé bèi ，lín zhào xià tǔ ，tiān xià dài zhī ，cǐ wèi shàng huáng ?！盵1] 

shāng dà zǎi dàng wèn rén yú zhuāng zǐ 。zhuāng zǐ yuē ：“hǔ láng ，rén yě ?！眣uē ：“hé wèi yě ？”zhuāng zǐ yuē ：“fù zǐ xiàng qīn ，hé wéi bú rén ！”yuē ：“qǐng wèn zhì rén 。”zhuāng zǐ yuē ：“zhì rén wú qīn ?！眃à zǎi yuē ：“dàng wén zhī ，wú qīn zé bú ài ，bú ài zé bú xiào 。wèi zhì rén bú xiào ，kě hū ？”zhuāng zǐ yuē ：“bú rán ，fū zhì rén shàng yǐ ，xiào gù bú zú yǐ yán zhī 。cǐ fēi guò xiào zhī yán yě ，bú jí xiào zhī yán yě 。fū nán háng zhě zhì yú yǐng ，běi miàn ér bú jiàn míng shān ，shì hé yě ？zé qù zhī yuǎn yě 。gù yuē ：yǐ jìng xiào yì ，yǐ ài xiào nán ；yǐ ài xiào yì ，ér wàng qīn nán ；wàng qīn yì ，shǐ qīn wàng wǒ nán ；shǐ qīn wàng wǒ yì ，jiān wàng tiān xià nán ；jiān wàng tiān xià yì ，shǐ tiān xià jiān wàng wǒ nán 。fū dé yí yáo 、shùn ér bú wéi yě ，lì zé shī yú wàn shì ，tiān xià mò zhī yě ，qǐ zhí dà xī ér yán rén xiào hū zāi ！fū xiào tì rén yì ，zhōng xìn zhēn lián ，cǐ jiē zì miǎn yǐ yì qí dé zhě yě ，bú zú duō yě 。gù yuē ：zhì guì ，guó jué bìng yān ；zhì fù ，guó cái bìng yān ；zhì yuàn ，míng yù bìng yān 。shì yǐ dào bú yú ?！?

běi mén chéng wèn yú huáng dì yuē ：“dì zhāng xián chí zhī lè yú dòng tíng zhī yě ，wú shǐ wén zhī jù ，fù wén zhī dài ，zú wén zhī ér huò ，dàng dàng mò mò ，nǎi bú zì dé ?！眃ì yuē ：“rǔ dài qí rán zāi ！wú zòu zhī yǐ rén ，zhēng zhī yǐ tiān ，háng zhī yǐ lǐ yì ，jiàn zhī yǐ dà qīng 。fū zhì lè zhě ，xiān yīng zhī yǐ rén shì ，shùn zhī yǐ tiān lǐ ，háng zhī yǐ wǔ dé ，yīng zhī yǐ zì rán 。rán hòu diào lǐ sì shí ，tài hé wàn wù 。sì shí dié qǐ ，wàn wù xún shēng 。yī shèng yī shuāi ，wén wǔ lún jīng 。yī qīng yī zhuó ，yīn yáng diào hé ，liú guāng qí shēng 。zhé chóng shǐ zuò ，wú jīng zhī yǐ léi tíng 。qí zú wú wěi ，qí shǐ wú shǒu 。yī sǐ yī shēng ，yī fèn yī qǐ ，suǒ cháng wú qióng ，ér yī bú kě dài 。rǔ gù jù yě 。wú yòu zòu zhī yǐ yīn yáng zhī hé ，zhú zhī yǐ rì yuè zhī míng 。qí shēng néng duǎn néng zhǎng ，néng róu néng gāng ，biàn huà qí yī ，bú zhǔ gù cháng 。zài gǔ mǎn gǔ ，zài kēng mǎn kēng 。tú què shǒu shén ，yǐ wù wéi liàng 。qí shēng huī chāo ，qí míng gāo míng 。shì gù guǐ shén shǒu qí yōu ，rì yuè xīng chén háng qí jì 。wú zhǐ zhī yú yǒu qióng ，liú zhī yú wú zhǐ 。zǐ yù lǜ zhī ér bú néng zhī yě ，wàng zhī ér bú néng jiàn yě ，zhú zhī ér bú néng jí yě 。tǎng rán lì yú sì xū zhī dào ，yǐ yú gǎo wú ér yín ：‘mù zhī qióng hū suǒ yù jiàn ，lì qū hū suǒ yù zhú ，wú jì bú jí ，yǐ fū ！’xíng chōng kōng xū ，nǎi zhì wěi shé 。rǔ wěi shé ，gù dài 。wú yòu zòu zhī yǐ wú dài zhī shēng ，diào zhī yǐ zì rán zhī mìng 。gù ruò hún zhú cóng shēng ，lín lè ér wú xíng ，bù huī ér bú yè ，yōu hūn ér wú shēng 。dòng yú wú fāng ，jū yú yǎo míng ，huò wèi zhī sǐ ，huò wèi zhī shēng ；huò wèi zhī shí ，huò wèi zhī róng 。háng liú sàn xǐ ，bú zhǔ cháng shēng 。shì yí zhī ，jī yú shèng rén 。shèng yě zhě ，dá yú qíng ér suí yú mìng yě 。tiān jī bú zhāng ér wǔ guān jiē bèi 。cǐ zhī wèi tiān lè ，wú yán ér xīn shuō 。gù yǒu yàn shì wéi zhī sòng yuē ：‘tīng zhī bú wén qí shēng ，shì zhī bú jiàn qí xíng ，chōng mǎn tiān dì ，bāo guǒ liù jí ?！痳ǔ yù tīng zhī ér wú jiē yān ，ér gù huò yě 。lè yě zhě ，shǐ yú jù ，jù gù suì ；wú yòu cì zhī yǐ dài ，dài gù dùn ；zú zhī yú huò ，huò gù yú ；yú gù dào ，dào kě zǎi ér yǔ zhī jù yě ?！?

kǒng zǐ xī yóu yú wèi ，yán yuān wèn shī jīn yuē ：“yǐ fū zǐ zhī háng wéi xī rú ？”shī jīn yuē ：“xī hū ！ér fū zǐ qí qióng zāi ！”yán yuān yuē ：“hé yě ？”shī jīn yuē ：“fū chú gǒu zhī wèi chén yě ，shèng yǐ qiè yǎn ，jīn yǐ wén xiù ，shī zhù qí jiè yǐ jiāng zhī 。jí qí yǐ chén yě ，háng zhě jiàn qí shǒu jǐ ，sū zhě qǔ ér cuàn zhī ér yǐ 。jiāng fù qǔ ér shèng yǐ qiè yǎn ，jīn yǐ wén xiù ，yóu jū qǐn wò qí xià ，bǐ bú dé mèng ，bì qiě shù mī yān 。jīn ér fū zǐ yì qǔ xiān wáng yǐ chén chú gǒu ，jù dì zǐ yóu jū qǐn wò qí xià 。gù fá shù yú sòng ，xuē jì yú wèi ，qióng yú shāng zhōu ，shì fēi qí mèng xié ？wéi yú chén cài zhī jiān ，qī rì bú huǒ shí ，sǐ shēng xiàng yǔ lín ，shì fēi qí mī xié ？fū shuǐ háng mò rú yòng zhōu ，ér lù háng mò rú yòng chē 。yǐ zhōu zhī kě háng yú shuǐ yě ，ér qiú tuī zhī yú lù ，zé méi shì bú háng xún cháng 。gǔ jīn fēi shuǐ lù yǔ ？zhōu lǔ fēi zhōu chē yǔ ？jīn qí háng zhōu yú lǔ ，shì yóu tuī zhōu yú lù yě ！láo ér wú gōng ，shēn bì yǒu yāng 。bǐ wèi zhī fū wú fāng zhī chuán ，yīng wù ér bú qióng zhě yě 。qiě zǐ dú bú jiàn fū jú gāo zhě hū ？yǐn zhī zé fǔ ，shě zhī zé yǎng 。bǐ ，rén zhī suǒ yǐn ，fēi yǐn rén zhě yě 。gù fǔ yǎng ér bú dé zuì yú rén 。gù fū sān huáng wǔ dì zhī lǐ yì fǎ dù ，bú jīn yú tóng ér jīn yú zhì 。gù pì sān huáng wǔ dì zhī lǐ yì fǎ dù ，qí yóu jù lí jú yòu xié ！qí wèi xiàng fǎn ér jiē kě yú kǒu 。gù lǐ yì fǎ dù zhě ，yīng shí ér biàn zhě yě 。jīn qǔ yuán jū ér yī yǐ zhōu gōng zhī fú ，bǐ bì líng niè wǎn liè ，jìn qù ér hòu qiè 。guān gǔ jīn zhī yì ，yóu yuán jū zhī yì hū zhōu gōng yě 。gù xī shī bìng xīn ér pín qí lǐ ，qí lǐ zhī chǒu rén jiàn zhī ér měi zhī ，guī yì pěng xīn ér pín qí lǐ 。qí lǐ zhī fù rén jiàn zhī ，jiān bì mén ér bú chū ；pín rén jiàn zhī ，qiè qī zǐ ér qù zhī zǒu 。bǐ zhī pín měi ér bú zhī pín zhī suǒ yǐ měi 。xī hū ，ér fū zǐ qí qióng zāi ！”

kǒng zǐ háng nián wǔ shí yǒu yī ér bú wén dào ，nǎi nán zhī pèi jiàn lǎo dān 。lǎo dān yuē ：“zǐ lái hū ？wú wén zǐ ，běi fāng zhī xián zhě yě ！zǐ yì dé dào hū ？”kǒng zǐ yuē ：“wèi dé yě ?！眑ǎo zǐ yuē ：“zǐ è hū qiú zhī zāi ？”yuē ：“wú qiú zhī yú dù shù ，wǔ nián ér wèi dé yě ?！眑ǎo zǐ yuē ：“zǐ yòu è hū qiú zhī zāi ？”yuē ：“wú qiú zhī yú yīn yáng ，shí yǒu èr nián ér wèi dé yě 。”lǎo zǐ yuē ：“rán ，shǐ dào ér kě xiàn ，zé rén mò bú xiàn zhī yú qí jun1 ；shǐ dào ér kě jìn ，zé rén mò bú jìn zhī yú qí qīn ；shǐ dào ér kě yǐ gào rén ，zé rén mò bú gào qí xiōng dì ；shǐ dào ér kě yǐ yǔ rén ，zé rén mò bú yǔ qí zǐ sūn 。rán ér bú kě zhě ，wú tā yě ，zhōng wú zhǔ ér bú zhǐ ，wài wú zhèng ér bú háng 。yóu zhōng chū zhě ，bú shòu yú wài ，shèng rén bú chū ；yóu wài rù zhě ，wú zhǔ yú zhōng ，shèng rén bú yǐn 。míng ，gōng qì yě ，bú kě duō qǔ 。rén yì ，xiān wáng zhī qú lú yě ，zhǐ kě yǐ yī xiǔ ér bú

kě jiǔ chù 。gòu ér duō zé 。gǔ zhī zhì rén ，jiǎ dào yú rén ，tuō xiǔ yú yì ，yǐ yóu xiāo yáo zhī xū ，shí yú gǒu jiǎn zhī tián ，lì yú bú dài zhī pǔ 。xiāo yáo ，wú wéi yě ；gǒu jiǎn ，yì yǎng yě ；bú dài ，wú chū yě 。gǔ zhě wèi shì cǎi zhēn zhī yóu 。yǐ fù wéi shì zhě ，bú néng ràng lù ；yǐ xiǎn wéi shì zhě ，bú néng ràng míng 。qīn quán zhě ，bú néng yǔ rén bǐng ，cāo zhī zé lì ，shě zhī zé bēi ，ér yī wú suǒ jiàn ，yǐ kuī qí suǒ bú xiū zhě ，shì tiān zhī lù mín yě 。yuàn 、ēn 、qǔ 、yǔ 、jiàn 、jiāo 、shēng shā bā zhě ，zhèng zhī qì yě ，wéi xún dà biàn wú suǒ yān zhě wéi néng yòng zhī 。gù yuē ：zhèng zhě ，zhèng yě 。qí xīn yǐ wéi bú rán zhě ，tiān mén fú kāi yǐ 。”

kǒng zǐ jiàn lǎo dān ér yǔ rén yì 。lǎo dān yuē ：“fū bō kāng mī mù ，zé tiān dì sì fāng yì wèi yǐ ；wén méng zá fū ，zé tōng xī bú mèi yǐ 。fū rén yì cǎn rán ，nǎi fèn wú xīn ，luàn mò dà yān 。wú zǐ shǐ tiān xià wú shī qí pǔ ，wú zǐ yì fàng fēng ér dòng ，zǒng dé ér lì yǐ ！yòu xī jié rán ruò fù jiàn gǔ ér qiú wáng zǐ zhě xié ！fū hú bú rì yù ér bái ，wū bú rì qián ér hēi 。hēi bái zhī pǔ ，bú zú yǐ wéi biàn ；míng yù zhī guān ，bú zú yǐ wéi guǎng 。quán hé ，yú xiàng yǔ chù yú lù ，xiàng hǒu yǐ shī ，xiàng rú yǐ mò ，bú ruò xiàng wàng yú jiāng hú ?！?

kǒng zǐ jiàn lǎo dān guī ，sān rì bú tán 。dì zǐ wèn yuē ：“fū zǐ jiàn lǎo dān ，yì jiāng hé guī zāi ？”kǒng zǐ yuē ：“wú nǎi jīn yú shì hū jiàn lóng 。lóng ，hé ér chéng tǐ ，sàn ér chéng zhāng ，chéng hū yún qì ér yǎng hū yīn yáng 。yǔ kǒu zhāng ér bú néng xié 。yǔ yòu hé guī lǎo dān zāi ？”zǐ gòng yuē ：“rán zé rén gù yǒu shī jū ér lóng jiàn ，léi shēng ér yuān mò ，fā dòng rú tiān dì zhě hū ？cì yì kě dé ér guān hū ？”suí yǐ kǒng zǐ shēng jiàn lǎo dān 。lǎo dān fāng jiāng jù táng ér yīng ，wēi yuē ：“yǔ nián yùn ér wǎng yǐ ，zǐ jiāng hé yǐ jiè wǒ hū ？”zǐ gòng yuē ：“fū sān huáng wǔ dì zhī zhì tiān xià bú tóng ，qí xì shēng míng yī yě 。ér xiān shēng dú yǐ wéi fēi shèng rén ，rú hé zāi ？”lǎo dān yuē ：“xiǎo zǐ shǎo jìn ！zǐ hé yǐ wèi bú tóng ？”duì yuē ：“yáo shòu shùn ，shùn shòu yǔ 。yǔ yòng lì ér tāng yòng bīng ，wén wáng shùn zhòu ér bú gǎn nì ，wǔ wáng nì zhòu ér bú kěn shùn ，gù yuē bú tóng 。”lǎo dān yuē ：“xiǎo zǐ shǎo jìn ，yú yǔ rǔ sān huáng wǔ dì zhī zhì tiān xià ：huáng dì zhī zhì tiān xià ，shǐ mín xīn yī 。mín yǒu qí qīn sǐ bú kū ér mín bú fēi yě 。yáo zhī zhì tiān xià ，shǐ mín xīn qīn 。mín yǒu wéi qí qīn shā qí shā ér mín bú fēi yě 。shùn zhī zhì tiān xià ，shǐ mín xīn jìng 。mín yùn fù shí yuè shēng zǐ ，zǐ shēng wǔ yuè ér néng yán ，bú zhì hū hái ér shǐ shuí ，zé rén shǐ yǒu yāo yǐ 。yǔ zhī zhì tiān xià ，shǐ mín xīn biàn ，rén yǒu xīn ér bīng yǒu shùn ，shā dào fēi shā rén 。zì wéi zhǒng ér ‘tiān xià ’ěr 。shì yǐ tiān xià dà hài ，rú mò jiē qǐ 。qí zuò shǐ yǒu lún ，ér jīn hū fù nǚ ，hé yán zāi ！yú yǔ rǔ ：sān huáng wǔ dì zhī zhì tiān xià ，míng yuē zhì zhī ，ér luàn mò shèn yān 。sān huáng zhī zhī ，shàng bèi rì yuè zhī míng ，xià kuí shān chuān zhī jīng ，zhōng duò sì shí zhī shī 。qí zhī cǎn yú lì chài zhī wěi ，xiān guī zhī shòu ，mò dé ān qí xìng mìng zhī qíng zhě ，ér yóu zì yǐ wéi shèng rén ，bú kě chǐ hū ？qí wú chǐ yě ！”zǐ gòng cù cù rán lì bú ān 。

kǒng zǐ wèi lǎo dān yuē ：“qiū zhì 《shī 》、《shū 》、《lǐ 》、《lè 》、《yì 》、《chūn qiū 》liù jīng ，zì yǐ wéi jiǔ yǐ ，shú zhī qí gù yǐ ，yǐ jiān zhě qī shí èr jun1 ，lùn xiān wáng zhī dào ér míng zhōu 、zhào zhī jì ，yī jun1 wú suǒ gōu yòng 。shèn yǐ ！fū rén zhī nán shuō yě ？dào zhī nán míng xié ？”lǎo zǐ yuē ：“xìng yǐ ，zǐ zhī bú yù zhì shì zhī jun1 ！fū liù jīng ，xiān wáng zhī chén jì yě ，qǐ qí suǒ yǐ jì zāi ！jīn zǐ zhī suǒ yán ，yóu jì yě 。fū jì ，lǚ zhī suǒ chū ，ér jì qǐ lǚ zāi ！fū bái yì zhī xiàng shì ，móu zǐ bú yùn ér fēng huà ；chóng ，xióng míng yú shàng fēng ，cí yīng yú xià fēng ér fēng huà 。lèi zì wéi cí xióng ，gù fēng huà 。xìng bú kě yì ，mìng bú kě biàn ，shí bú kě zhǐ ，dào bú kě yōng 。gǒu dé yú dào ，wú zì ér bú kě ；shī yān zhě ，wú zì ér kě 。”kǒng zǐ bú chū sān yuè ，fù jiàn ，yuē ：“qiū dé zhī yǐ 。wū què rú ，

yú fù mò ，xì yào zhě huà ，yǒu dì ér xiōng tí 。jiǔ yǐ ，fū qiū bú yǔ huà wéi rén ！bú yǔ huà wéi rén ，ān néng huà rén ?！眑ǎo zǐ yuē ：“kě ，qiū dé zhī yǐ ！